ยุค ebook ของญี่ปุ่นเริ่มขึ้นในปี 2010 จากการเปิดตัว iPad และเครื่องอ่าน ebook ของทางค่าย Sony รวมทั้งบริการ ebook ของผู้ให้บริการรายอื่น ๆ
ซึ่งตลาด ebook เองอยู่ในช่วงกำลังเติบโตแต่ในอัตราที่ช้ากว่าเมื่อเทียบกับตลาด ebook ของสหรัฐฯ เนื่องจากข้อจำกัดทางด้านเทคโนโลยีที่ใช้อยู่
นี่คือสิ่งที่เป็นข้อจำกัดที่เกิดขึ้นของตลาด ebook ในญี่ปุ่น
ขนาดตลาดและทิศทางการเติบโตของ ebook ในญี่ปุ่น
ตามรายงานของ Impress Business Media Corp. ซึ่งมีสำนักงานอยู่ในกรุงโตเกียว ระบุว่า ตลาด ebook ในญี่ปุ่น มียอดขายอยู่ราว 72.9 พันล้านเยน ในปี 2012 เพิ่มขึ้นจากปีก่อนหน้า 15.9%
ยอดขายของ ebook มีความเกี่ยวข้องกับอุปกรณ์ที่ออกใหม่อย่างสมาร์ทโฟน จากเดิมที่มีเพียงแท็บเล็ตและเครื่องอ่าน ebook ทำเพดานยอดขายอยู่ที่ 11.2 พันล้านเยนในปี 2011 และก้าวกระโดดขึ้นมาเป็นสามเท่า คือ 36.8 พันล้านเยนในปี 2012
ก่อนหน้าที่สมาร์ทโฟนและแท็บเล็ตจะได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายนั้น ญี่ปุ่นมีตลาด ebook ขนาดใหญ่สำหรับโทรศัพท์มือถืออยู่แล้ว โดยหนังสือที่ได้รับความนิยมสูงสุดเป็นการ์ตูนสำหรับผู้ใหญ่
สำหรับทางด้านตลาดหนังสือตัวเล่ม มีมูลค่าตลาดอยู่ที่ 1.7 พันพันล้านเยน แต่ตลาดเริ่มหดตัวลงอย่างต่อเนื่องในช่วงแปดปีให้หลังมานี้ โดยยอดขายสูงสุดในปี 1997 คือ 2.6 พันพันล้านเยน
ทางฝั่งของสหรัฐอเมริกา ขนาดของตลาด ebook อยู่ที่ราว ๆ 300 พันล้านเยนและเติบโตเร็วกว่าตลาดญี่ปุ่น ในปี 2011 Amazon ออกมาเผยว่า ebook ในรูแบบสำหรับ Kindle ของตนมียอดขายสูงกว่าหนังสือตัวเล่ม
เพราะเหตุใดตลาด ebook ในญี่ปุ่นถึงโตช้ากว่าตลาดอเมริกาล่ะ?
เหตุผลหลักที่เห็นได้ชัดเลยก็คือความแตกต่างทางด้านแนวคิดของความสะดวกสบาย
Toru Sanpei ผู้อำนวยการสำนักเลขานุการสมาคมสิ่งพิมพ์อิเล็กทรอกนิกส์แห่งญี่ปุ่น กล่าวว่า “ไม่น่าแปลกใจที่ ebook ไม่ได้รับความนิยมในญี่ปุ่นเท่าใดนัก”
“ญี่ปุ่นมีขนาดพื้นที่เล็กกว่าสหรัฐฯ อยู่มาก แต่เต็มไปด้วยร้านหนังสือและผู้คนสามารถซื้อหนังสือดีได้ในราคาถูก ดังนั้นหนังสือตัวเล่มไม่จำเป็นที่จะต้องผันตัวไปอยู่ในรูปดิจิตอล”
ในสหรัฐฯ ซึ่งมีจำนวนนร้านหนังสือน้อยกว่าญี่ปุ่นเพียงเล็กน้อย แต่ในขณะเดียวกันญี่ปุ่นเองมีขนาดพอ ๆ กับรัฐมอนทาน่าของสหรัฐฯ ดังนั้นหนังสือตัวเล่มในทัศนคติของคนสหรัฐฯ จึงดูหนา เทอะทะและพกพาลำบาก ดังนั้น ebook จึงเหมาะสมกับวัฒนธรรมการอ่านของสหรัฐฯ มากกว่าเพราะทำให้ชีวิตประจำวันสะดวกสบายมากขึ้น
ตามรายงานของ Publishers Weekly ระบุว่า ในปี 2012 มีร้านหนังสือจำนวน 12,703 ร้านในสหรัฐฯ ในขณะที่อ้างอิงข้อมูลจาก Aru Medial ที่มีสำนักงานตั้งอยู่ในกรุงโตเกียว ระบุว่าญี่ปุ่นมีร้านหนังสือจำนวน 14,696 ร้าน
แล้วแบบนี้แสดงว่าคนญี่ปุ่นสนใจ ebook น้อยหรือไม่ ?
มันดูเหมือนจะเป็นแบบนั้น
จากการสำรวจออนไลน์เมื่อเดือนที่ผ่านมาโดย Cross Marketing Inc. จากกลุ่มสำรวจจำนวน 1,200 คน เกือบทุกคนรู้จัก ebook แต่ 61% ของกลุ่มสำรวจไม่สนใจที่จะอ่านหนังสือ ebook มีเพียง 2.8% ที่บอกว่า อ่าน ebook เป็นหลัก ในขณะที่ 12.2% บอกว่า พวกเขาอ่านทั้งหนังสือตัวเล่มและ ebook เป็นประจำ
Yoshiyuki Oshita ผู้อำนวยการศูนย์ศิลปะนโยบายและการจัดการที่ Mitsubishi UFJ Research and Consulting ยอมรับว่า ตลาด ebook ของญี่ปุ่นเติบโตช้ากว่าสหรัฐฯ แต่หากมองทางเรื่องความแตกต่างของวัฒนธรรมแล้ว อัตราการเติบโตของตลาดญี่ปุ่นไม่ถือว่าช้าแต่อย่างใด
เขากล่าวว่า “ญี่ปุ่นมีวัฒนธรรมการอ่านหนังสือตัวเล่มที่สืบทอดกันมาเป็นระยะเวลานาน ดังนั้นเพียงแค่เทคโนโลยีที่สามารถเสกสรรค์ปั้นแต่งให้สามารถอ่านหนังสือในรูปแบบ ebook ได้ มันไม่ได้หมายความว่าจะสามารถเปลี่ยนวัฒนธรรมได้อย่างง่ายดายและรวดเร็ว หากมองในระยะยาวแล้ว ผมเชื่อว่า ebook จะได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายมากขึ้น”
[youtube]https://www.youtube.com/watch?v=caYmeNeYLAc[/youtube]
นี่เป็นเพราะว่าขาดความสนใจในการสร้างบริการที่เกี่ยวกับ ebook จึงทำให้มีโอกาสที่จะได้ทดลองใช้น้อย ใช่หรือไม่ ?
ไม่จำเป็นหรอก เพราะว่ามีบริการเหล่านี้อยู่มากมายรวมทั้งมีอุปกรณ์สำหรับอ่าน ebook อยู่แล้ว
นอกจาก Kindle แล้ว บริษัทชั้นนำอย่าง Rakuten Inc., Toshiba Corp. รวมทั้ง Sharp Corp. ปัจจุบันก็พากันขายเครื่องอ่าน ebook แต่ขณะเดียวกันร้านหนังสือ สำนักพิมพ์และโรงพิมพ์ก็หันมาเจาะตลาด ebook ด้วย โดยการทำแอพพลิเคชันสำหรับอ่าน ebook บนสมาร์ทโฟนและแท็บเล็ต
อีกปัจจัยหนึ่งที่ทำให้การเติบโตของ ebook ค่อนข้างช้าคือไม่ค่อยมีหนังสือใหม่ ๆ ออกมาเป็น ebook มากนัก
โดยผู้ขาย ebook รายใหญ่ที่สุดของญี่ปุ่นมีรายการหนังสือ ebook ให้เลือกเพียง 100,000 ถึง 300,000 ชื่อเรื่องในขณะที่ร้านหนังสือที่ใหญ่ ๆ ของญี่ปุ่นมีรายการหนังสือให้เลือกมากกว่า 1 ล้านชื่อเรื่อง
คนที่อยู่ในแวดวงธุรกิจ ebook เชื่อว่าพวกเขาต้องทำให้ ebook เข้าถึงสื่อมากกว่านี้
Dai Nippon Printing Co. สำนักพิมพ์ยักษ์ใหญ่ก็กำลังดำเนินแนวทางนี้อยู่โดยอาศัยคาเฟ่ในเครือที่อยู่ในโตเกียว โดยที่นั่นจะมีแท็บเล็ตให้ใช้ตามโต๊ะเพื่อที่ลูกค้าจะสามารถอ่านหนังสือ ebook ได้ รวมทั้งเปิดร้าน ebook ของตัวเองอีกด้วย
แล้วธุรกิจสิ่งพิมพ์ทั้งระบบมองเห็นโอกาสในการปรับรูปแบบสู่ ebook หรือไม่ ?
ผู้เล่นหลัก ๆ ต่างก็เคยโปรโมท ebook ของตนในช่วงสองสามปีที่ผ่านมา
โดยตลาดสำหรับหนังสือตัวเล่มได้หดตัวลงและมีอนาคตที่ไม่สู้ดีนัก ทำให้พวกเขาต้องหาทางในการเพิ่มรายได้ให้กับสำนักพิมพ์
เป็นสภาวะที่อยู่ในช่วงเวลาที่ขมขื่นเช่นเดียวกับที่อุตสาหกรรมเพลงได้เผชิญหลังจากที่ Apple ได้เปลี่ยนมาตรฐานการจัดจำหน่ายเพลงออนไลน์ผ่าน iTunes ผู้ขายหนังสือต่างก็ตระหนักดีว่าเกิดอะไรขึ้นและพร้อมที่จะออกไปปกป้องธุรกิจของตัวเอง แต่เมื่อสิ่งเหล่านี้เกิดขึ้นกับสำนักพิมพ์ขนาดเล็ก พวกเขาต่างก็ต้องเจอกับช่วงเวลาที่ยากลำบากในการสอดแทรกเข้าไปในตลาด ebook เนื่องจากพวกเขาไม่มีความรู้หรือวิธีการรวมทั้งเม็ดเงิน ประเทศญี่ปุ่นมีสำนักพิมพ์ขนาดเล็กเช่นนี้อยู่เป็นจำนวนมาก
สิ่งไหนที่จะช่วยกระตุ้นให้ผู้คนญี่ปุ่นจำนวนมากหันมาสนใจ ebook ?
วิธีการที่ได้ผลเห็นจะเป็นการส่งเสริมให้มีการใช้ ebook ในชั้นเรียน
มีแนวโน้มในการที่จะดึงไอทีเข้ามาใช้ในการเรียนการสอนมากขึ้นและนั่นก็รวมไปถึงหนังสือเรียน ในกรณีดังกล่าว หนังสือเรียนอาจเป็นรูปแบบของ ebook เด็ก ๆ ในอนาคตจะโตขึ้นพร้อมกับ ebook ดังนั้นพวกเขาจะเคยชินกับธรรมชาติของการใช้ ebook ต่างจากคนรุ่นเราที่โตมาพร้อมกับหนังสือตัวเล่มและบางทีอาจจะไม่ค่อยเต็มใจที่จะเปลี่ยนแปลง บางทีหนังสือเรียนและหนังสือในห้องสมุดสถาบันการศึกษาต่าง ๆ อาจถึงเวลาที่ต้องปรับมาอยู่ในรูป ebook ซึ่งจะทำให้นักเรียน นักศึกษา สามารถค้นหาหนังสือหรือบทความที่ได้รับมอบหมายงานได้สะดวกสบายเพียงปลายนิ้ว
